Late gevolgen borstkanker

Na een borstamputatie kiezen veel vrouwen ervoor om (tijdelijk) een borstprothese te dragen. Prothesen zijn verkrijgbaar in verschillende soorten en maten en worden professioneel aangemeten in speciaalzaken voor lingerie. U kunt kiezen voor een prothese die los in een speciale beha wordt gedragen, of voor een zogenoemde contactprothese die direct op de huid wordt bevestigd.

Informeer bij uw zorgverzekeraar welke prothesen (deels) worden vergoed.

Sommige vrouwen kiezen in plaats van een uitwendige prothese voor een borstreconstructie. Dit kan in sommige gevallen direct tijdens de amputatie plaatsvinden of met een tijdelijke prothese. Bespreek uw wensen en de mogelijkheden tijdig met uw behandelend chirurg, plastisch chirurg of verpleegkundig consulent mammacare zodat u goed geïnformeerd een keuze kunt maken.

Bij elke operatie bestaat er een kans op zenuwschade. Dit kan gebeuren doordat een zenuw per ongeluk wordt geraakt of omdat de chirurg deze tijdens de ingreep moet doorsnijden.

Wanneer een zenuw beschadigd raakt, kunt u klachten krijgen zoals:

• Pijn aan de binnenkant van uw oksel, bovenarm, op uw borstkas of aan uw schouder. Deze pijn kan brandend, zeurend, doof of stekend aanvoelen.
• Het gevoel dat er een strakke band om uw borstkas of bovenarm zit.

De klachten kunnen direct na de operatie ontstaan, maar soms ook pas later: na enkele maanden of zelfs jaren. In sommige gevallen verdwijnen de klachten spontaan.

Meer informatie vindt u hier. 

Het is vooraf niet te voorspellen hoe u zult reageren op bestraling. Sommige mensen ervaren veel bijwerkingen, terwijl anderen er nauwelijks last van hebben. Ook eerdere behandelingen, zoals chemotherapie, kunnen invloed hebben op hoe uw lichaam reageert.

Invloed op de algehele gesteldheid

• Vermoeidheid

Bestraling kost het lichaam energie. Dit komt doordat gezond weefsel zich moet herstellen en dode kankercellen moeten worden opgeruimd. Vermoeidheid is daarom een veelvoorkomende klacht tijdens en na de bestraling.

Invloed op de huid
De huid die wordt bestraald kan in sommige gevallen een reactie vertonen. Dit kan variëren van mild tot ernstig. Een vroege huidreactie ontstaat meestal tussen de tweede en vierde week van de behandeling en kan bestaan uit:

• Roodheid of een droge, schilferige huid;
• Jeuk of irritatie;
• Het opengaan van de huid op gevoelige plekken.

Neem bij huidproblemen altijd contact op met het bestralingscentrum. Zij kunnen u adviseren over de juiste huidverzorging.

Veranderingen op langere termijn (weken tot maanden na de bestraling)

• Donkerdere huid (extra pigmentatie) op het bestraalde gebied;
• Verandering in de borstvorm: de borst kan voller worden door vochtophoping of juist wat kleiner en steviger aanvoelen;
• Fibrose (verharding van het borstweefsel), vooral rondom het litteken;
• Verhoogde gevoeligheid of een warmere huid op de bestraalde plek.
• Een stekend gevoel op de bestraalde borst. Dit kan plotseling opkomen en gaat ook weer weg. 

Let op: huidreacties zijn vaak het sterkst in huidplooien zoals de oksel, onder de borst of bij littekens van een eerdere operatie.

Meer informatie vindt u hier.

Sommige vrouwen ondergaan voor of na (afhankelijk van de uitslagen) een operatie of bestraling chemotherapie. De volgorde van de behandelingen hangt af van de uitslagen van de onderzoeken. Een veelvoorkomend gevolg van chemotherapie is tijdelijk haarverlies. Gelukkig groeit het haar vaak weer terug na het afronden van de behandeling.

Bij jongere vrouwen die nog niet in de overgang zijn, kunnen de gevolgen van chemotherapie echter blijvend zijn. Dit kan leiden tot hormonale veranderingen en een vervroegde overgang.

Chemotherapie heeft vaak een grote impact en wordt door veel mensen als een zware behandeling ervaren. Naast de genoemde bijwerkingen, zoals haarverlies en hormonale veranderingen, voelen veel patiënten zich tijdens de kuur niet fit. 

De precieze werking en bijwerkingen van hormonale therapie verschillen per soort medicijn en per persoon. Uw behandelend arts en verpleegkundig consulent bespreken met u wat u kunt verwachten.

Meer informatie over onvruchtbaarheid als gevolg van borstkanker vindt u hier. 

Meer informatie over overgangsklachten als gevolg van borstkanker vindt u hier. 

Als bij een operatie alle lymfeklieren uit de oksel zijn verwijderd, kan lymfoedeem ontstaan. Lymfoedeem is een ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel en ontstaat door een verstoorde balans tussen aanvoer en afvoer van vocht. Het is een chronische aandoening die ook jaren na de operatie nog kan optreden.

Door de behandelingen kunt u zich gespannen, moe en ziek voelen, waardoor de behoefte aan intimiteit afneemt. Toch kan intimiteit met uw partner juist steun en troost bieden. Het is belangrijk om hierin duidelijk naar uw partner te zijn, omdat het vaak onduidelijk is wat er van hen verwacht wordt in deze periode.

Bij sommige vrouwen blijft het gebrek aan zin in seks lange tijd na de behandeling bestaan, terwijl bij anderen de zin langzaam terugkomt.

Waarom minder zin na de operatie?
Na een borstamputatie kunt u zich minder aantrekkelijk voelen of u schaamt zich voor de veranderingen in uw lichaam. Littekens en pijn door bestraling kunnen uw huid gevoelig maken, waardoor aanrakingen soms moeilijk te verdragen zijn. Uw partner kan bang zijn om u pijn te doen, wat ook de intimiteit kan beïnvloeden.

Waarom minder zin door medicijnen?
Chemotherapie of hormoontherapie kan ervoor zorgen dat u vroeger in de overgang komt. Door het afnemen van vrouwelijke geslachtshormonen kunt u minder snel of moeilijker opgewonden raken. Daarnaast kan de vagina droger worden, wat pijn kan veroorzaken tijdens het vrijen.
Zelfs als u al in de overgang bent, kan de hormoontherapie de effecten van de resterende hormonen in uw lichaam verstoren, wat ook invloed heeft op uw zin in seks.

Het bespreekbaar maken
Het is belangrijk om met uw partner te bespreken hoe u zich voelt. Misschien is uw partner bang om u te verliezen of u pijn te doen tijdens het vrijen. Door samen over uw gevoelens te praten, kunnen jullie samen naar een oplossing zoeken.

Maak uw seksleven plezieriger
Intimiteit is niet altijd gelijk aan seks. Knuffelen, masseren of gewoon samen zijn, kunnen ook vormen van intimiteit zijn.

• Geef uzelf, uw lichaam en uw partner de tijd om opnieuw te ontdekken wat prettig is.
• Gebruik een glijmiddel als u last heeft van een droge vagina.
  Let op: als u hormoongevoelige borstkanker heeft, gebruik dan geen glijmiddel met hormonen, maar kies voor een glijmiddel op waterbasis.
• Als u zich onzeker voelt over uw lichaam, kan mooie lingerie helpen om u beter te voelen.
• Als u veel overgangsklachten ervaart, zoals zweten, vermoeidheid, opvliegers of somberheid, en daardoor weinig zin in seks heeft, vraag dan uw arts om advies.

Kijk hier voor meer informatie. 

Borstkanker kan veel verdriet, angst en stress met zich meebrengen. U weet vaak niet wat de toekomst brengt en voelt zich uitgeput door de behandelingen. Dit kan leiden tot gevoelens van nervositeit en somberheid. Ontspanning is in deze periode belangrijk, omdat stress een zware belasting voor uw lichaam is, terwijl ontspanning juist uw conditie kan verbeteren.

Tips voor ontspanning

• Wandel dagelijks: Als u weinig energie heeft, kunt u meerdere keren per dag een kort stukje lopen.
• Zwemmen: Zwemmen is ontspannend, vooral in warm water, en helpt uw lichaam soepel te blijven. Vindt u een speciaal prothesebadpak te duur? Kijk dan eens naar tweedehands exemplaren.
• Doe regelmatig iets leuks met uw gezin, partner of vrienden: Dit zorgt voor energie en biedt afleiding.
• Massage: Een massage kan zowel uw lichaam als geest ontspannen. Hier vindt u masseurs in uw regio die ervaring hebben met kankerpatiënten. 
• Ontspanningsoefeningen: Veel praat- en inloophuizen voor mensen met kanker bieden cursussen of workshops aan om u te helpen ontspannen. De Borstkankervereniging kan u helpen bij het vinden van een praatgroep in uw buurt.
• Verwenmomenten: Als het mogelijk is in combinatie met uw behandelingen, laat u dan verwennen op een beautyfarm of in een sauna. Er zijn verwenarrangementen speciaal voor vrouwen met borstkanker.

Bewegen is belangrijk voor iedereen, maar nog belangrijker als u behandeld wordt voor kanker. Door regelmatig te bewegen blijft uw conditie beter op peil en kunt u de behandelingen vaak beter aan.

Wat is voldoende beweging?
Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen is het voor volwassenen wenselijk om minstens vijf dagen per week 30 minuten matig intensief te bewegen.
Matig intensief betekent dat uw hartslag en ademhaling wat omhoog gaan, bijvoorbeeld door stevig door te wandelen of te fietsen.

Voor ouderen geldt dezelfde richtlijn, maar dan mag de beweging ook verdeeld worden over de dag, bijvoorbeeld drie keer 10 minuten.

Waarom bewegen bij kanker?
Voldoende beweging heeft veel voordelen tijdens en na uw behandeling. Door regelmatig te bewegen:

• verdraagt u de behandelingen beter;
• kan de werking van chemotherapie verbeteren;
• vermindert de kans op vermoeidheid;
• wordt misselijkheid minder;
• slaapt u vaak beter;
• vermindert u stress;
• voert u afvalstoffen sneller af;
• verkleint u het risico op borstkanker in de andere borst.

Oncologische revalidatie
Het ziekenhuis van Antonius biedt het programma ‘Oncologische Revalidatie’ aan. Dit programma is bedoeld om u fysiek en mentaal te ondersteunen, en kan gevolgd worden:

• tijdens de behandeling;
• na afronding van de behandeling;
• in de palliatieve fase.

U kunt zich aanmelden via uw behandelend arts, huisarts, verpleegkundig consulent mammacare of oncologie.

Beweging tijdens hormoontherapie
Hormoontherapie kan leiden tot gewichtstoename of botontkalking (osteoporose). Beweging helpt beide risico’s te beperken.

Wat helpt bij gewicht en botgezondheid?

• Gewicht dragende activiteiten zijn goed voor uw botten, bijvoorbeeld: stevig wandelen, joggen, traplopen, tennissen, golfen of dansen.
• Beweging als fietsen of zwemmen is prima voor uw conditie, maar ondersteunt uw botten minder sterk.

Door regelmatig te bewegen blijft uw spiermassa behouden, uw gewicht stabiel en vermindert u de kans op osteoporose.

In het eerste jaar vragen de behandelingen vaak al uw energie. Daarna breekt een fase aan waarin u probeert het gewone leven weer op te pakken. Toch kan dit moeilijk zijn. De ziekte heeft zowel lichamelijk als geestelijk een grote impact gehad. Hieronder vindt u tips om met emoties en veranderingen om te gaan.

Uw partner en kinderen
Uw naasten willen u graag steunen, maar weten soms niet goed hoe. Het is daarom belangrijk om duidelijk en open te communiceren, zowel met uw partner als met uw kinderen. Als u uw kinderen teveel probeert te beschermen door niets te vertellen, kunnen ze zich juist onzeker en buitengesloten voelen. Eerlijkheid helpt hen beter met de situatie omgaan.

Tips voor het omgaan met emoties

• Gun uzelf tijd. U heeft veel meegemaakt, en verwerken kost tijd.
• Praat over uw gevoelens. Het helpt om uw emoties niet op te kroppen.
• Wees duidelijk naar anderen over wat u wel en niet prettig vindt.
• Wees niet te hard voor uzelf. Verdriet, boosheid of angst zijn normale reacties.
• Wees voorbereid op onhandige opmerkingen. Mensen bedoelen het vaak goed, ook als hun woorden verkeerd vallen.

Andere manieren om emoties te verwerken
Niet iedereen praat gemakkelijk over zijn gevoelens. Gelukkig zijn er ook andere manieren om met emoties om te gaan:

• Schrijven: Houd een dagboek of blog bij. U kunt uw verhaal ook delen met vrienden en familie, zodat zij beter begrijpen wat er in u omgaat.
• Creatieve therapie: Tekenen, schilderen, beeldhouwen of boetseren helpt gevoelens uiten, zeker in groepsverband met lotgenoten. Kijk hier voor meer informatie. 
• Medidatie/Yoga
• Muziek: Luisteren, zingen of zelf muziek maken kan troost bieden en emoties losmaken.

Hulp inschakelen
Heeft u het gevoel dat u vastloopt in uw emoties? Blijf er niet mee rondlopen. Er zijn mensen die u kunnen helpen. Neem contact op met de verpleegkundig consulent mammacare of de verpleegkundig consulent oncologie voor ondersteuning of een verwijzing.

De meeste mensen vinden, met steun van hun naasten, uiteindelijk een manier om om te gaan met de ingrijpende ervaring van borstkanker. Soms lukt dit echter niet vanzelf. U kunt last hebben van aanhoudende angst, paniek, somberheid of piekergedachten. Ook het contact met mensen in uw omgeving kan moeilijker verlopen.

Lotgenotencontact
Het contact met een lotgenoot kan veel steun en herkenning bieden. Iemand die hetzelfde heeft meegemaakt, begrijpt vaak precies hoe u zich voelt. Dat kan vooral prettig zijn als u niemand in uw directe omgeving heeft met wie u hierover kunt praten.

Psychosociaal team
Wanneer u moeite heeft om de draad weer op te pakken of wanneer de emotionele belasting te groot is, kunt u ondersteuning krijgen van het psychosociaal team. Dit team bestaat uit:

• Medisch maatschappelijk werkers
• Geestelijk verzorgers
• Medische psychologen

Zij begeleiden patiënten en hun naasten bij psychische en/of sociale problemen die samenhangen met ziekte en behandeling. De begeleiding kan individueel zijn, samen met uw partner of gezin, of plaatsvinden in groepsverband.

Meer informatie
Wilt u meer weten over psychosociale begeleiding bij kanker? Neem dan gerust contact op met:

• uw behandelend specialist,
• de verpleegkundig consulent mammacare.
• de verpleegkundig consulent oncologie.

Oncologische revalidatie
Oncologische revalidatie ondersteunt bij verschillende lichamelijke en psychische klachten als gevolg van kanker. Tijdens deze behandeling werken meerdere disciplines samen met als doel uw kwaliteit van leven te verbeteren. Het programma helpt u om opnieuw balans te vinden in uw dagelijks functioneren.

U kunt bij cognitieve problemen denken aan problemen met het geheugen en aan een concentratiestoornis. Hier vindt u meer informatie. 

De behandelingen die horen bij kanker kunnen invloed hebben op uw werkleven. Hier vindt u meer informatie.