Wat je niet weet over vapes (maar wel moet weten)

Het is nog niet eens zolang geleden, dat ik nog nauwelijks wist wat een vape was. Laat staan dat ik er eentje herkende. Tot er een meisje van ongeveer 14 jaar bij mij op het spreekuur kwam. Ze had last van benauwdheid. Toen ik haar wilde onderzoeken, viel er ineens iets uit haar broekzak. Ik dacht eerst dat het een pen was. Maar later besefte ik: het was een vape. En dit was nog maar het begin. Sindsdien zie ik ze steeds vaker: jongeren met astma-aanvallen, benauwdheid, longontstekingen. Soms moeten ze zelfs opgenomen worden in het ziekenhuis. En dan hoor je ook nog in het nieuws dat steeds meer jongeren beginnen met vapen. Ik ben geen vape-expert. Ik ben kinderarts. En ik maak me zorgen. Om jullie. Want ik zie de gevolgen van vapen van dichtbij. Niet alleen in het ziekenhuis, waar ik werk, maar ook in de klas, waar ik les geef over vapen. En geloof me: vapen is niet onschuldig. 

Kinderarts Marieke Huizinga-Hoff

‘’Vapen, dat is toch niet zo erg?’’ 

De afgelopen jaren daalde het aantal mensen dat sigaretten rookt steeds meer. Het wordt steeds minder normaal om te gaan roken. Vroeger wisten de mensen niet hoe schadelijk het was, maar nu wel. Ook wilde iedereen de toekomstige generaties hiertegen beschermen en daar waren we goed mee op weg. Als kinderarts was ik hier heel blij mee. We waren steeds meer op weg naar een ‘rookvrije generatie’. Tot de opkomst van de vape (of: e-sigaret).

Vapes zien er vrolijk en kleurrijk uit, en ruiken lekker naar watermeloen of kauwgom. Je ziet ze overal, veel mensen doen het, en misschien heb je het al eens aangeboden gekregen. Vapen lijkt heel onschuldig, maar schijn bedriegt. De tabaksindustrie (de mensen die sigaretten en nu ook vapes maken) bracht het heel slim op de markt als een ‘minder schadelijk alternatief’ voor roken, en als hulpmiddel om te stoppen met roken.

Maar in werkelijkheid is het een minstens zo verslavend product als de sigaret. En ze zijn speciaal zo gemaakt dat jongeren er sneller aan beginnen. Het wordt steeds duidelijker dat vapen, net als roken, heel schadelijke effecten kan hebben. 

Waarom is het nu eigenlijk zo slecht? 

Er zijn behoorlijk veel redenen op te noemen waarom vapen slecht voor je is. Ten eerste bevat een vape héél veel nicotine. Dit is net zo verslavend als heroïne of cocaïne. Eén vape bevat gemiddeld evenveel nicotine als twee pakjes sigaretten. 

En ja, met het oproken van één vape kan je al verslaafd raken. Nicotine verstoort bovendien de hersenontwikkeling bij tieners en dit effect is blijvend! Je merkt het aan concentratieproblemen, stress, angst en paniek, een gejaagd gevoel, hartkloppingen en slaapproblemen. 

Naast nicotine zitten er nog meer schadelijke stoffen in vapes. Sommige daarvan beschadigen je DNA en verhogen daardoor het risico op kanker. 

Daar komt bij dat de damp die je door je vape inademt wordt gecreëerd met behulp van een gloeiende metaaldraad. Tijdens het vapen adem je, tegelijk met de damp van de vloeistof, ook deeltjes in van de zware metalen waarvan deze gloeidraad is gemaakt. En ook deze stoffen kunnen leiden tot hersenschade en kunnen zelfs je IQ verlagen. 

Naast al deze problemen, zie ik bij mijn patiënten die vapen meer astma en een slechtere conditie. Ook hebben vapende jongeren vaker longontstekingen en je kan zelfs een longbloeding of een klaplong krijgen door vapen. 

Samengevat zijn dit de hoofdredenen waarom vapen slecht voor je is:

• Verslaving: je raakt supersnel verslaafd aan vapen waardoor je niet meer zonder kan.
• Hersenschade: vapen verstoort je hersenontwikkeling en verlaagt je IQ.
• Psychische problemen: vapen zorgt onder andere voor concentratieproblemen, stress, angst en slaapproblemen.
• Kanker: vapen verhoogt het risico op het krijgen van kanker.
• Longproblemen: vapen wordt in verband gebracht met een scala aan ernstige longaandoeningen.

“Ach, één keer proberen kan toch geen kwaad?” 

Een hoop mensen denken dat het helemaal niet erg is om een keertje een vape te proberen. En veel ouders hebben het idee dat het er gewoon bij hoort: “Op die leeftijd moet je dat toch allemaal een keer geprobeerd hebben?” Veel ouders, ook de niet-rokende, hebben vroeger namelijk ook wel eens een sigaret geprobeerd.

Maar ze realiseren zich niet dat je, anders dan bij sigaretten, al na één vape verslaafd kunt raken. Door de nicotine krijgt je brein een enorme boost: het beloningssysteem in de hersenen wordt gestimuleerd. Je voelt je fantastisch. En dan wil je snel weer dat fijne gevoel want je lijf raakt er snel aan gewend. Als je een tijdje geen nicotine krijgt, voel je je onrustig, prikkelbaar, gestresst: je brein schreeuwt om nicotine. Ook heb je steeds méér nodig om weer datzelfde gevoel te krijgen. Dát is verslaving.

Als je vapet worden levels van nicotine in je bloed veel hoger dan bij roken. Dit komt doordat in vapes nicotinezouten gebruikt worden. Deze worden veel gemakkelijker geïnhaleerd en opgenomen in het bloed dan de nicotine die in sigaretten zit, namelijk al binnen 7 seconden! 

Waarom jij extra gevoelig bent 

Op welke leeftijd beginnen de meeste mensen met vapen of roken? Hoe is dat in jouw omgeving? Als ik aan ouders van mijn patiënten in het ziekenhuis vraag wanneer zij zijn begonnen met roken, zeggen zij allemaal: 12-16 jaar. Dat is geen toeval. Tieners zijn namelijk veel gevoeliger voor verslaving dan volwassenen. Dat komt omdat het deel van de hersenen dat zorgt voor verstandige, weloverwogen keuzes (je frontaalkwab) nog in ontwikkeling is. Het is dus heel normaal dat je soms nog niet zo bezig bent met wat de gevolgen ergens van kunnen zijn en hoeveel impact iets heeft op je leven. Je denkt vooral aan het plezier dat het je op dit moment geeft. De tabaksindustrie weet dat. Zij weten dat jongeren makkelijker verslaafd raken dan welke andere doelgroep dan ook. En ze maken daar slim gebruik, of eigenlijk misbruik, van. 

Dit doen ze door hun vapes bewust zo verslavend en aantrekkelijk mogelijk te maken. Ze willen jou namelijk graag als klant. En als jij verslaafd raakt hebben zij een klant voor het leven. Ze noemen jongeren letterlijk ‘replacement smokers’ – nieuwe klanten om de oude (door het roken overleden) klanten te vervangen. Bizar toch? Het draait de tabaksindustrie uiteindelijk maar om één ding: zoveel mogelijk geld verdienen!

Word jij verleid zonder dat je het doorhebt? 

Heb je zelf wel eens gemerkt dat de tabaksindustrie jou probeert over te halen om te gaan vapen? Als ik dit vraag in de klas, schudt iedereen ‘nee’.

Maar bedenk eens:

• Hoe ziet een vape eruit? (kleurrijk, glitter, nu zelfs verkrijgbaar met een schermpje)
• Hoe ruikt/smaakt het? (lekkere, zoete smaken)
• Heb je wel eens een reclame gezien op social media? Of een influencer die het vapen promoot? (Bijvoorbeeld filmpjes van de fantastisch mooie rookwolken die je ermee kan blazen?)
• Komen er wel eens filmpjes in je feed voorbij waarin gesuggereerd wordt dat vapen juist heel veilig is?
• Ken je ‘snus’ of andere nieuwe producten die nicotine bevatten?

Door middel van onder andere deze dingen probeert de tabaksindustrie je te verleiden en verslaafd te maken.

Wat als je al vapet? 

Als je bedenkt op hoeveel manieren de tabaksindustrie je aan het vapen probeert te krijgen, is het helemaal niet raar als je het al eens geprobeerd hebt. Misschien ben je zelfs al verslaafd. Maar weet dit: je kunt stoppen. En je staat er niet alleen voor. Praat erover met je ouders en/of met je mentor. Via GGD Fryslân zijn er stoppen-met-roken/vapen-coaches beschikbaar. Ook zijn er websites om je te helpen, zoals www.ikstopnu.nl en www.wequit.nl. En het mooie is dat dit allemaal gratis is! 

Tot slot

Ik heb geprobeerd om in deze column duidelijk te maken hoe schadelijk vapen voor je is en hoe de tabaksindustrie probeert om geld aan jou te verdienen door je verslaafd te maken aan hun producten. Als kinderarts zie ik de verschrikkelijke gevolgen van vapen met eigen ogen en van dichtbij. Maar het allerbeste advies komt niet van mij, maar van de jongeren die ik heb ontmoet die hebben gevapet, of zelfs nog steeds vapen. 

Zij zeggen: “Laat je niet verleiden! Begin er niet aan! Je krijgt er ontzettend veel spijt van!”. Beter dan dat kan ik het niet zeggen.